Sierpc (stacja kolejowa)

---

Ruch pasażerski

Stacja w Sierpcu, z trzema peronami, znajduje się na skrzyżowaniu dwóch istotnych linii kolejowych: nr 27, która łączy Toruń Wschodni z Nasielskiem oraz nr 33 łączącą Kutno z Brodnicą.

Rok	Ilość pasażerów na dobę
2017	300-499
2022	500-699

Historia

Historia kolei w tym mieście sięga wczesnych lat XX wieku. Rok 1916 przyniósł budowę wąskotorowej linii kolejowej z Lubicza do Nasielska, która została zrealizowana przez niemiecką armię. Stacja, która obsługiwała tą linię, znajdowała się w pobliżu Cmentarza Parafialnego przy ulicy Kościuszki.

W czerwcu 1924 roku odcinek z Sierpca do Nasielska został przebudowany na linię normalnotorową i oddany do użytku tymczasowego, a jego oficjalne otwarcie miało miejsce 19 października 1925 roku. W tym samym roku otwarto również budynek dworca, którego data widnieje na portalu od strony peronów. Przy stacji powstała wieża ciśnień, a także budynki magazynowe oraz kolonia domków dla pracowników kolei. Warto zaznaczyć, że nie ma żadnych informacji o istnieniu parowozowni w tym okresie, a nad rzeka Skrwą w Mieszczku zbudowano punkt ujęcia wody, który był połączony z wieżą ciśnień za pomocą rurociągu.

W latach 30. XX wieku stacja zyskała na znaczeniu. Wybudowano wtedy trzy nastawnie w charakterystycznym stylu modernistycznym, a układ torowy uległ niewielkim zmianom. W 1934 roku uruchomiono linię do Płocka, a w kolejnych latach powstały połączenia do Torunia i Brodnicy. W wyniku tych inwestycji, Sierpc stał się istotnym węzłem kolejowym, co zaowocowało znacznym rozwojem miasta.

W 1939 roku na stacji miały miejsce ważne wydarzenia, w tym wyładowanie Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, a kilka dni później stacja została zbombardowana przez niemieckie lotnictwo. Szczegóły tego bombardowania opisano w relacji świadka, płk. Ludwika Schweizer. „Na stacji Sierpc widać było ślady ataków powietrznych. Rozbite pociągi i dymiące magazyny.”

W czasie II wojny światowej stacja pełniła kluczową rolę dla okupanta, ale była również obserwowana przez Armię Krajową. W tym okresie rozbudowano parowozownię oraz zbudowano halę tymczasową. Po zakończeniu wojny prace budowlane na stacji zostały wstrzymane, a wiele obiektów uległo zniszczeniu, niemniej jednak istniejące niemieckie plany umożliwiły kontynuację działań budowlanych w późniejszym czasie.

W okresie powojennym, ważną postacią w historii stacji był Wiktor Stryjewski, który pełnił służbę w Służbie Ochrony Kolei. W 1954 roku zakończono budowę nowej hali parowozowni, która stanowiła nowoczesny obiekt, typowy dla lat 30. i 40. XX wieku. W kolejnych latach Sierpc nadal służył jako ważny węzeł kolejowy, pomimo zmieniających się technologii.

Na przestrzeni lat również zmianie uległ ruch kolejowy. Parowozy Ty2 i Tr203 były na porządku dziennym, chociaż z czasem ich rolę zaczęły przejmować lokomotywy spalinowe. Nowoczesne obiekty i udogodnienia zaczęły powstawać, a do 1990 roku zmodernizowano parowozownię, co znacznie poprawiło warunki pracy w tym obiekcie.

W ciągu następnych lat Sierpc stał się jednym z punktów, z którego odchodziły linie kolejowe w różnych kierunkach, co wpłynęło na rozwój transportu kolejowego w regionie. Chociaż historia stacji Sierpc obfituje w zmiany i wydarzenia, to jej wpływ na komunikację kolejową w regionie pozostaje nieoceniony.

Budynek dworca

W roku 1924 otwarto okazały budynek dworca, który został zaprojektowany w charakterystycznym stylu dworkowym, znanym również jako styl narodowy. Architektura ta zyskała inspiracje z klasycyzmu, a także nawiązuje do elementów barokowych oraz renesansowych. Powierzchnia użytkowa tego obiektu wynosi 639,16 m².

Dworzec jest parterowy i zbudowany na planie wydłużonego prostokąta. Cechują go skrajne ryzality po zachodniej stronie oraz niewielka przybudówka. Część zachodnia budynku jest piętrowa i posiada częściowo użytkowe poddasze. Najwyższa bryła budynku została pokryta dachem o dwóch spadkach. Ryzalit, podobnie jak główna część budynku, również zakończony jest dachem dwuspadowym, ułożonym jednak poprzecznie w stosunku do osi budynku. Szczyty ryzalitu, zarówno od północy, jak i południa, zdobią neobarokowe spływy wolutowe, które kończą się przełamanymi naczółkami w kształcie segmentów, z kulą umieszczoną pośrodku.

W części wschodniej, zarówno od strony południowej, jak i północnej, umieszczone są bogato zdobione portale wejściowe, które flankowane są jońskimi półkolumnami. Na górze znajdują się belkowania, zakończone prostą attyką, która również jest wieńczona kulą. Obecnie jednak na obu fasadach kule te są nieobecne.

Przejrzysta część budynku, która jest dostępna dla podróżnych, posiada pasaż prowadzący przez całą jego długość. Okazały korytarz zamykają dwuskrzydłowe drzwi, a przy wejściu od strony ulicy znajdował się jeden z nielicznych w Sierpcu automatów telefonicznych typu AWS-7, który obsługiwał kilka stref.

Po prawej stronie, patrząc od ulicy, umiejscowiona była poczekalnia. W jej wnętrzu znajdował się duży ścienny rozkład jazdy z godzinami odjazdów i przyjazdów, ławki oraz kasa biletowa z przechowalnią bagażu. Następnym pomieszczeniem był bufet, a przy wyjściu prowadzącym na perony można było zobaczyć tabelowe rozkłady jazdy, umieszczone w gablocie na ścianie. W latach 80. XX wieku miała miejsce niewielka przebudowa, w ramach której kasę biletową przeniesiono na lewą stronę pasażu, zwiększając jednocześnie liczbę okienek dla podróżnych. Ten zabieg pomógł rozwiązać problem długich kolejek, które często tworzyły się przy jednym oknie kasowym.

Podobne obiekty dworcowe można znaleźć w Płońsku oraz Modlinie, a także mniejszy dworzec ulokowany w Raciążu. Budynek zaprojektował architekt Jan Jaroszyński, chociaż niektóre źródła wskazują na architektów Romualda Millera oraz Eugeniusza Szrettera jako autorów projektu.

Bardzo zbliżoną architekturę można zobaczyć także w neorenesansowym dworcu w Kole oraz w ostatnim, nieistniejącym już budynku dworca w Koninie. W tym samym okresie, na innych liniach kolejowych w Polsce, zrealizowano mniejsze dworce według tego samego, a jednak uproszczonego projektu. Powstały one m.in. w Gostyninie, Łęczycy, Ozorkowie oraz w Sierpcu.

W pierwszej połowie lat 20. XX wieku stworzono projekt typowy dla stacji średniej wielkości, dostępny w dwóch wersjach: podstawowej i rozszerzonej. Wariant podstawowy przewidywał obecność dwóch poczekalni (dla I, II oraz III klasy), kasy biletowej z pomieszczeniem bagażowym, a także przestrzeni dla zawiadowcy i dyżurnego ruchu. W wariancie rozszerzonym dodano hall, bufet z kuchnią oraz punkt pocztowy. W projekcie uwzględniono również pomieszczenie dla dyżurnego ruchu, które miało duże okna i znajdowały się w nim urządzenia do kontrolowania ruchu kolejowego. Dla urzędników kolejowych zaplanowano mieszkania na wyższych kondygnacjach.

W wariancie rozszerzonym przewidziano również możliwość wyprowadzenia schodów z holu do piwnic, co pozwalałoby na połączenie dworca z planowaniem tunelu pod torami, a tym samym na bezkolizyjne przejście na dalsze perony.

Budynek został wpisany do rejestru zabytków, co zostało potwierdzone decyzją z dnia 5 października 1999 roku pod numerem 181.

Wypadek kolejowy z 1 maja 1972 r.

W dniu 1 maja 1972 roku na stacji kolejowej w Sierpcu miał miejsce poważny wypadek. Parowóz Ty2-1191 uległ zderzeniu z trzema wagonami osobowymi, co doprowadziło do znaczących uszkodzeń.

Stacja Sierpc w kulturze

Stacja kolejowa w Sierpcu ma swoje niebagatelne miejsce w polskiej kinematografii. Kręcono tu znaczące sceny do filmu Generał Nil, który został stworzony pod okiem utalentowanego reżysera Ryszarda Bugajskiego. W tym dziele Sierpc, dzięki swojemu charakterystycznemu wyglądowi, wystąpił w roli Białej Podlaskiej, co świadczy o wszechstronności lokalizacji jako plany zdjęciowe.

Nie jest to jednak jedyne filmowe przedsięwzięcie związane z tą stacją. Twórcy dzieła Historia Roja, czyli w ziemi lepiej słychać, również dostrzegli potencjał tej lokalizacji, wykorzystując ją w swoim projekcie. Warto również zaznaczyć, że w początkowych miesiącach roku 2011 cali ekipy filmowe odwiedzały ten wyjątkowy punkt, aby zrealizować produkcję Syberiada polska.

Wszystkie te wydarzenia potwierdzają, jak ważna jest stacja w Sierpcu nie tylko jako miejsce transportowe, ale również jako istotny element kultury filmowej w Polsce.

„Legenda” sierpeckiego węzła kolejowego

Sierpc stał się kultowym miejscem dla wielu entuzjastów kolei. W 1991 roku na stacji można było zobaczyć jeszcze trzy parowozy. Do końca 1988 roku Sierpc wyróżniał się jako prawdziwa oaza parowozów, ponieważ stacja nie dysponowała ani jedną lokomotywą spalinową. Ruch kolejowy w czterech kierunkach opierał się praktycznie w 99% na parowozach, co czyniło tę stację wyjątkową w regionie Mazowsza.

Pierwsze dwie lokomotywy spalinowe z serii SP45 dotarły do Sierpca w 1989 roku, co stało się początkiem końca ery parowozów. W ciągu dwóch lat spalinowce zaczęły dominować nad tradycyjną traktem parową, zmieniając oblicze sierpeckiej stacji kolejowej.

Współczesność stacji

W połowie lat 80. w prasie podnoszono kwestie dotyczące złego stanu technicznego dworca. Od roku 1990 obserwowany był powolny proces degradacji stacji, który wiązał się z stopniowym zanikiem funkcji dworca, który od 2003 roku pozostaje zamknięty dla podróżnych. W efekcie budynki znajdują się w tragicznym stanie.

Większość z obiektów jest w ruinie. Przy wnikliwym spojrzeniu można zauważyć, że zachowały się:

• dworzec, który jest zamknięty, ma powybijane okna i brak kas,
• wieża ciśnień, z zamkniętym wejściem, oknami pozbawionymi szkła oraz dachem,
• dodatkowe budynki, które również są w fatalnym stanie,
• semafory (kształtowe), które jeszcze stoją.

W marcu 2015 roku parowozownia została wyburzona, a wkrótce potem kolejne obiekty kolejowe, takie jak magazyn i noclegownia, doczekały się decyzji PKP o rozbiórce. W 2017 roku na peronie 2 pojawiła się nowa wiata, natomiast na peronie 1 zamontowano ławki, co w pewnym stopniu poprawiło komfort podróżnych.

Od 1990 roku liczba kursujących pociągów na wszystkich liniach w rejonie Sierpca systematycznie malała. W 2000 roku zakończono ruch pasażerski na linii do Brodnicy, a w latach 1996-2007 wystąpiły przerwy w połączeniach do Płocka. Również w latach 2004-2006 zawieszone były kursy do Nasielska. Petycja, która miała na celu wznowienie połączeń między Sierpcem a Brodnicą oraz dostosowanie ruchu między Sierpcem a Toruniem do potrzeb podróżnych, spotkała się z negatywną odpowiedzią samorządu województwa kujawsko-pomorskiego.

18 marca 2020 roku zawieszono kursy pociągów w kierunku Torunia. W październiku 2020 roku PKP SA podjęło decyzję o wystawieniu budynku dworca na sprzedaż za 140 tys. PLN, wskazując jako powód brak ekonomicznego uzasadnienia dla jego dalszego utrzymywania.

31 stycznia 2022 roku przywrócono połączenie między Toruniem a Sierpcem, co stanowiło pozytywny krok w reaktywacji lokalnego transportu. Pod koniec 2022 roku, wobec braku zainteresowania kupujących, budynek dworca został nieodpłatnie przekazany miejscowemu samorządowi, który ogłosił plany jego rewitalizacji. Prace budowlane ruszyły 1 maja 2023 roku i mają trwać przez okres 17 miesięcy.

---

Oceń: Sierpc (stacja kolejowa)

---